Gümrük idaresinin yapmış olduğu işlemlere karşı yargı yoluna gitmeden önce izlenmesi gereken idari kanun yolu itirazdır. Olması muhtemel uyuşmazlıkların öncelikle bu yolla idare içinde çözüme kavuşturulması asıldır. Bu yol kullanılmadan idari yargıya gidildiğinde açılan davalar “idari merci tecavüzü” nedeniyle esasa girilmeden usulden reddedilmektedir. Biz bu yazımızda ilgili gümrük mevzuatına göre itiraz prosedürünü soru-cevap şeklinde açıklamak istiyoruz.

Soru- İtirazın yasal dayanağı nedir?

Cevap- 4458 sayılı Gümrük Kanununun 242 ve 243 üncü maddeleridir.

Soru- Gümrük idaresince yapılan hangi işlemlere itiraz edilir?

Cevap- Gümrük Vergilerine, idari para cezalarına ve idari kararlara itiraz edilebilir.

Soru- Gümrük idaresinin yaptığı her işleme itiraz edilebilir mi?

Cevap- Gümrük idaresince yapılan bir işlem kesin ve uygulandığında hukuki sonuç doğurucu icra edilebilir nitelikte bir işlem ise, Kanunun 242 nci maddesine göre itiraza konu olur. Bunun dışında normal gümrük mevzuatının uygulanmasıyla ilgili işlemlere karşı gümrük idaresine yapılan beyanlar bu manada itiraz olarak değerlendirilmez.

Soru- İtiraz süresi nedir ve bu süre ne zaman başlar?

Cevap- Gümrük Kanununun 242 nci maddesine göre; Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden sonraki onbeş gün içinde itiraz edebilirler.

İdari karar elektronik ortamda gönderilmiş ise, sisteme düşmesinden sonraki beşinci günde tebliğ edilmiş sayılır.  

Soru- İtirazın süresi içinde olup olmadığında hangi tarih dikkate alınır?

-Taahhütlü olarak posta yolu ile yapılacak itirazlarda, itiraz dilekçesinin postaya verildiği tarih,

-Posta yolu ile veya doğrudan ilgili gümrük idaresine yapılacak itirazlarda, itiraz dilekçesinin itirazın yapıldığı gümrük idaresinin kaydına giriş tarihi,

 -İtiraz başvurularının “APS Kurye ve taahhütlü” yöntemi ile yapılması halinde, itiraz dilekçesinin postaya verildiği tarih, 

dikkate alınır.

Soru- İtiraz dilekçelerinde hangi bilgiler bulunmalıdır?

Cevap- İtiraz dilekçelerinde; İtirazın konusu ve sebebi, itirazın dayandığı delillere ilişkin bilgi ve belgelerin neler olduğu, itiraza konu idari işlemin yazılı bildirim(tebliğ) tarihi, gümrük vergi ve para cezalarında itiraz edilen miktar, itiraza konu idari işlemi yapan idarenin neresi olduğu, itiraz edenin; adı, unvanı, adresi, vergi numarası, TC kimlik numarası(varsa vekil veya temsilciye ait bilgiler) gibi açıklamalar, itiraz dilekçesinin tarihi, bilgilerine yer verilir, imzalanır ve itiraza konu karar örneği ile birlikte delil olarak sunulan belgelerde dilekçeye eklenir.

Soru- İtiraz dilekçeleri nereye verilir?

Cevap- İtiraza konu işlemi Gümrük Müdürlüğü yapmış ise itiraz dilekçesi Müdürlüğün bağlı olduğu Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne verilir. İşlemi Bölge Müdürlüğü yapmış ise itiraz dilekçesi üst makam olan Ticaret Bakanlığına verilir. İdari kararlarda itiraz edilecek mercilerin belirtilmesi yasal zorunluluk olduğundan dilekçeler belirtilen yerlere verilecektir.

Soru- İtiraz dilekçeleri yetkili olmayan idareye verildiğinde ne yapılır?

Cevap- İtiraz dilekçesinin süresi içinde(tebliğden itibaren 15 gün) yanlış makama verilmesi halinde, itiraz süresinde yapılmış sayılır ve bu idarece yetkili makama ulaştırılır.

Soru- İtiraz dilekçeleri üzerine gümrük idaresince ne yapılır?

Cevap- Dilekçeler öncelikle; itirazın süresi içinde yapılıp yapılmadığı, dilekçeyi verenin yetkili olup olmadığı, itirazın doğru makama yapılıp yapılmadığı gibi şekil ve usul yönlerinden incelenir. Bu yönlerde bir noksanlık görüldüğünde menfi karar alınır ve ilgilisine bildirilir. Bu karara karşı ilgililer idari yargıya gidebilir.

Şekil ve usul yönlerinden yapılan inceleme olumlu olması halinde esas yönünden inceleme yapılır; Anlaşmazlığa konu beyanname ve sair her türlü belge ile eşyadan alınacak örnek, örnek alınması mümkün olmayan hallerde eşyanın kendisi veya fotoğraf, katalog, vb. eşyayı göremeden fikir verecek diğer belgeler incelenir ve duruma göre işlemi yapan idarenin görüşü de alınmak suretiyle karar verilir. Verilen karar lehte veya aleyhte olabilir. Karar aleyhte ise buna karşı idari yargı yoluna gidilebilir.

Soru- İtirazın değerlendirilme süresi nedir? Süreye uyulmadığında ne yapılabilir?

Cevap- İtirazın değerlendirilme süresi Gümrük Kanununun altıncı maddesi ikinci fıkrasına göre -30- gündür. Ancak, gümrük idareleri tarafından bu süreye uyulması mümkün değilse, belirtilen süre aşılabilir. Bu durumda, söz konusu idareler, yukarıda belirlenen sürenin dolmasından önce başvuru sahibine süre aşımını haklı kılan gerekçeler ile talep hakkında karar vermek için gerekli gördükleri ek süreyi de belirterek bilgi verirler.

Otuz günlük süreye uyulmadığında ve ek süre de verilmediğinde; Bu durum İdari Yargılama Usulü Kanununun 10. Maddesine göre; “idari makamın sükutu” sayılır ve ilgililer otuz günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştay’a, idare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. Otuz günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgili bu cevabı, isteminin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebilir. Bu takdirde dava açma süresi işlemez. Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren dört ayı geçemez. Dava açılmaması veya davanın süreden reddi hallerinde, otuz günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse, cevabın tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açabilirler.

Soru- İtirazın reddi kararlarına karşı idari yargıda dava açma süresi nedir?

Cevap- İdari Yargılama Usulü Kanununun 7. Maddesine göre; Dava açma süresi; özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür. Bu süre itirazı red kararının tebliğ edildiği günden itibaren işlemeye başlar.

Soru- İtirazın karara bağlanmasından önce eşya gümrükten çekilebilir mi?

Cevap- Gümrük Yönetmeliğinin 587 nci maddesine göre; yükümlünün beyanına göre yapılan vergi tahakkukları ile gümrük idaresince tahakkuk ettirilen gümrük vergileri arasındaki farkın ve para cezalarının teminata bağlanması halinde itiraz yapılmadan veya itiraz karara bağlanmadan önce eşya gümrükten çekilebilir. Eşya ile ilgili olarak 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa göre işlem yapılıyor veya eşyanın ithali yürürlükteki mevzuata göre yasak ise teslimi söz konusu olmaz. 

Soru- Beyanların İhtirazi kayıtla yapılması ve bunun itiraz aşamasındaki önemi nedir?

Cevap- Yükümlülerin gümrük idaresine yaptıkları beyanları bağlayıcı olduğundan,  eğer bu beyanlarını kendi özgür iradeleriyle değil de, gümrük idaresi öyle öngördüğü için yapıyor iseler, beyannamenin tescil aşamasında bunu gümrük idaresinde kayda geçirmeleri gerekir. Aksi halde, beyanlarını “ihtirazi kayıtla” yaptıklarını ileri sürüp itiraz ve yargı yoluna gittiklerinde olumlu sonuç alamazlar. Bu doğrultuda Danıştay 7. D.nin E.2004/2341 E. K.2004/3554 sayı 21.12.2004 tarihli, E.2004/3431, K.2006/3892 sayı ve 07.12.2006 tarihli kararlarına bakılabilir(Danıştay web sitesi).

Soru- Kimler itiraz talebinde bulunabilir?

Cevap- Gümrük Kanununun 242 nci maddesine göre; yükümlüler ve dolaylı  temsil durumunda gümrük müşavirleri gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı itiraz talebinde bulunabilirler. Avukatların itiraz talebinde bulunmasıyla ilgili gümrük mevzuatında açık bir hüküm olmamakla beraber, Avukatlık Kanununun 35 inci maddesinin verdiği yetki doğrultusunda, halihazırda avukatlarında itiraz talebinde bulunmaları konusunda bir tereddüt yoktur.

Soru- İtiraz üzerine verilen karar kime tebliğ edilecektir?

Cevap- Gümrük idaresi itiraz üzerine verdiği kararı, itirazı kim yapmış ve itiraz dilekçesini kim imzalamış ise ona tebliğ etmelidir. Aksi halde usulsüz tebliğ durumu ile karşılaşılabilir. Örnek; itiraz avukat tarafından yapılmış ise itiraza ilişkin kararında avukata tebliğ edilmesi gerekir.

Soru- İtiraz üzerine verilen kararlara karşı hangi mahkemede dava açılır?

Cevap- Gümrük Müdürlüklerinin gümrük vergileri ve idari para cezalarıyla ilgili kararlarına yapılan itirazın reddi üzerine, Vergi Mahkemelerinde iptal davası açılır. Bunların dışında kalan ve hukuki sonuç doğurucu kararlara karşı ise idare mahkemelerinde dava açılır.

Soru- İtiraz gümrük vergileri ve para cezası ödeme süresini keser mi?

Cevap- Gümrük Kanununun 198/2’nci maddesine göre; Tebliğ edilen gümrük vergileri ve para cezasına itiraz edilmesi 198/1 inci maddede öngörülen –tebliğ edildiği tarihten itibaren -15- günlük ödeme süresini keser. Ödeme süresi idarenin itiraz ya da yargı mercii kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren yeniden başlar.

Soru- Gümrük vergilerine itiraz edilmesi para cezasını da kapsar mı?

Cevap- Hayır. Yükümlüler aynı konuyla ilgili olarak kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri yanında para cezalarına itiraz ettiklerini itiraz dilekçesinde mutlaka açıkça belirtmelidir. 

Soru- Gümrük vergilerine ve para cezalarına itiraz edilmeden doğrudan Vergi Mahkemesinde dava açılabilir mi?

Cevap- Hayır açılamaz. Gümrük Kanununun 242 nci maddesinde düzenlenen itiraz prosedürü uyuşmazlıkların idare içinde çözümünü öngörmektedir. Bu yol izlenmeden doğrudan vergi mahkemesinde dava açıldığında, mahkeme “idari merci tecavüzü” gerekçesiyle davayı usulden reddedecektir.

Soru- İtiraz prosedürü işletildikten sonra, İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. Maddesine göre, bir üst merciye başvurma hakkı kullanılabilir mi?

Cevap- Hayır. Gümrük Kanununda yer alan itiraz prosedürü zaten üst makama başvuruyu özel olarak düzenlediğinden tekraren bir üst makama başvurma gerekmemektedir.

Soru- İtiraz edilen gümrük vergileri ve para cezaları için ayrıca uzlaşma başvurusunda bulunulabilir mi?

Cevap- Hayır bulunulamaz. Ancak, itiraz edilmiş olmakla birlikte Bölge Müdürlüğünce henüz bir karar verilmemiş ise, uzlaşma talebinde bulunulması mümkündür. İtiraz karara bağlandıktan sonra gidilebilecek tek yol Vergi Mahkemesinde dava açmaktır.

Soru- Yükümlülerin ek tahakkuk veya ceza kararları üzerine düştükleri “itirazım vardır” şerhi itiraz olarak kabul edilebilir mi?

Cevap- Hayır. Bu tür şerhler hukuken “ihtirazi kayıt” olarak değerlendirilir. İtirazın Gümrük Müdürlüğü işlemine karşı Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne Gümrük Kanununun 242 nci maddesine göre verilen itiraz dilekçesi ile yapılmış olması gerekir. 

Soru- Uzlaşma talep edildikten sonra itiraz edilebilir mi?

Cevap-Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde yükümlü, uzlaşmaya konu edilen alacaklar için tutanak tarihinden itibaren; uzlaşma ile kesilen 15 günlük süreden kalan süre içinde(sürenin bitimine beş günden az kalmış ise süre beş güne tamamlanır) Gümrük Kanununun 242 nci maddesine göre itiraz ve onun sonucuna göre de idari dava yoluna gidebilir.

Soru- Gümrük Kanununun 243 üncü maddesinde düzenlenen tahlile itiraz ne anlama gelmektedir?

Cevap- Söz konusu maddede, ilgili kişilerin kendilerine tebliğ edilen gümrük vergilerinin hesaplanmasında esas alınan kimyevi tahlil sonuçlarına karşı tebliğden itibaren on beş gün içinde Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne itiraz edebilecekleri hükmü yer almaktadır. İtiraz üzerine tahlilin yapıldığı gümrük laboratuvarında ikinci tahlil yapılır. İkinci tahlil sonucu eşyanın teknik özelliklerinin ve niteliklerinin belirlenmesi yönünden kesindir.

Soru- İkinci tahlil sonucunda Gümrük Müdürlüğü ne tür işlem yapar ve bu işleme Kanunun 242 nci maddesine göre itiraz edilebilir mi?

Cevap-  Gümrük Müdürlüğü ikinci tahlil sonucunu dikkate almak suretiyle tahakkuk ettirilen gümrük vergilerini ve para cezasını yükümlüye tebliğ eder. Yükümlüler birinci tahlil sonucuna itiraz etmiş ve ikinci tahlil sonucu da aleyhlerine olsa bile gümrük vergilerine ve para cezasına Kanunun 242 nci maddesine göre itiraz edebilirler.

Soru- İtiraz kararının tebliğinden sonra gidilecek kanun yolu nedir?

Cevap- İtiraz kararı tebliğinden sonra gidilebilecek kanun yolu; İtiraza konu işlem gümrük vergileri ve para cezasıyla ilgili ise, İdari Yargılama Usulü Kanununa göre -30- gün içinde Vergi Mahkemesinde  iptal davası açmaktır. Gümrük idaresinin  işlemi gümrük vergileri ve idari para cezası dışında bir konuyla ilgili ise idare mahkemesinde -60- gün içinde iptal davası açılabilecektir.

İzmir, 07.11.2024