• GİRİŞ

Ceza hukukunda, faile işlediği suçtan/kabahatten dolayı ceza verilmemesini veya cezada indirim yapılmasını sağlayan düzenlemenin “Etkin Pişmanlık(Faal Nedamet) olarak tanımlandığı bilinmektedir. Etkin pişmanlık halinde, suç/kabahat işleyen fail herhangi bir harici etki olmaksızın tamamen kendi iradesiyle pişman olduğunu göstermektedir. Devletin yetkili organları tarafından, henüz suçun/kabahatin işlendiği öğrenilmeden veya öğrenildikten sonra haber verilmek suretiyle, ortaya çıkan kayıplar telafi edilmekte ve böylece fail pişmanlık duyduğundan ceza verilmemekte veya cezada indirim yapılmaktadır.

Türk Ceza Kanununda düzenlenen suçlarla ilgili olarak “etkin pişmanlık” düzenlemesi yer aldığı gibi,  özel Kanunlar olan Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda ve Gümrük Kanununda da etkin pişmanlık hükümlerine yer verilmiştir. Biz bu yazımızda Gümrük Kanununda düzenlenen etkin pişmanlık hükümlerini açıklamak istiyoruz.

• GÜMRÜK KANUNUNDA ETKİN PİŞMANLIK DÜZENLEMESİNE YER VERİLEN KABAHATLER

1. Gümrük Kanununun 234. Maddesinde düzenlenen kabahat fiilleri;

 Serbest dolaşıma giriş rejimi veya kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda;

1. a) 15 inci maddede belirtilen Gümrük Tarifesini oluşturan unsurlarda veya vergilendirmeye esas olan sayı, baş, ağırlık gibi ölçülerinde aykırılık görüldüğü ve beyana göre hesaplanan ithalat vergileri ile muayene sonuçlarına göre alınması gereken ithalat vergileri arasındaki fark %5’i aştığı takdirde, ithalat vergilerinden ayrı olarak bu farkın üç katı para cezası alınır.

1. b) Kıymeti üzerinden ithalat vergilerine tabi eşyanın beyan edilen kıymeti, 23 ila 31inci maddelerde yer alan hükümler çerçevesinde belirlenen kıymete göre noksan bulunduğu takdirde, bu noksanlığa ait ithalat vergilerinden başka vergi farkının üç katı para cezası alınır

1. c) Satış birimine göre miktar itibarıyla %5’i geçmeyen bir fark ile maddi hesap hatasından doğan noksan kıymet beyanlarında, bu farklara ait ithalat vergilerinden başka vergi farkının yarısı tutarında para cezası alınır.

2. Dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi ve tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimi hükümlerine tabi eşyaya ilişkin olarak yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda; birinci fıkrada belirtilen farklılıkların tespiti durumunda vergi farkının yarısı tutarında idari para cezası verilir.Formun Altı

3. Yukarıda belirtilen aykırılıkların gümrük idaresince tespit edilmesinden önce beyan sahibince bildirilmesi durumunda söz konusu cezalar yüzde on nisbetinde uygulanır…”

Görüleceği üzere; maddenin 3. Fıkrasında; 1 ve 2. Fıkralarda belirtilen aykırılıkların gümrük idaresinin tespitinden önce beyan sahibince bildirilmesi halinde cezaların yüzde on olarak tahsil edileceği şeklinde “etkin pişmanlık” düzenlemesi yapılmıştır.  Formun Altı

Söz konusu etkin pişmanlık hükmü kanunun 234. Maddesine ilk olarak 5911 sayılı Kanunla (27281/07.07.2009 sy.t.R.G) yapılan değişiklik ile girmiş ve indirim oranı %15 olarak öngörülmüş iken,  bu oran 7190 sayılı Kanunla(30941/07.11.2019 sy.t.R.G)  %10 oranı  şeklinde değiştirilmiştir.

2. Gümrük Kanununun 235 inci maddesinin 1 ve 2. Fıkralarında; düzenlenen kabahat fiilleri;

“Serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda;

1. a) Eşyanın genel düzenleyici idari işlemlerle ithalinin yasaklanmış olduğunun tespiti hâlinde, varsa eşyanın fark gümrük vergilerinin alınmasının yanı sıra, gümrüklenmiş değerinin dört katı idari para cezası verilir.

1. b) (a) bendindeki eşyanın değersiz, artık veya atık madde olması durumunda, idari para cezası; dökme halinde gelen eşya için ton başına otuz bin Türk Lirası, ambalajlı gelmesi halinde kap başına altı yüz Türk Lirası olarak hesaplanır ve eşya yurtdışı edilir.

1. c) Eşyanın ithali, belli kuruluşların vereceği ve gümrük idaresine ibrazı veya beyanı zorunlu olan lisans, izin, uygunluk belgesi veya bu belgeler yerine geçen bilgiye bağlı olmasına rağmen, eşya belge veya bilgiye tabi değilmiş ya da belge veya bilgi alınmış gibi beyanda bulunulduğunun tespit edilmesi hâlinde, varsa eşyanın fark gümrük vergilerinin alınmasının yanı sıra, gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilir.

1. d) (c) bendindeki eşyanın değersiz, artık veya atık madde olması durumunda, idari para cezası; dökme halinde gelen eşya için ton başına sekiz bin Türk Lirası, ambalajlı gelmesi halinde kap başına iki yüz Türk Lirası olarak hesaplanır ve eşya yurtdışı edilir.

1. e) Bakanlıkça belirlenecek süre içerisinde, (c) bendinde belirtilen eşyanın ithalinin uygun bulunduğuna ilişkin belge veya bilginin düzenlenmesi veya ilgili kurum veya kuruluş tarafından gerçekleştirilen denetimin olumlu sonuçlandığının bildirilmesi hâlinde, 241 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca idari para cezası verilir.

2. İhracat rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya kontrol sonucunda;
3. a) Eşyanın genel düzenleyici idari işlemlerle ihracının yasaklanmış olduğunun tespiti halinde, eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilir.
4. b) Eşyanın ihracı, belli kuruluşların vereceği ve gümrük idaresine ibrazı veya beyanı zorunlu olan lisans, izin, uygunluk belgesi veya bu belgeler yerine geçen bilgiye bağlı olmasına rağmen, eşya belge veya bilgiye tabi değilmiş ya da belge veya bilgi alınmış gibi beyanda bulunulduğunun tespit edilmesi hâlinde, gümrüklenmiş değerinin onda biri kadar idari para cezası verilir.

1. c) Bakanlıkça belirlenecek süre içerisinde, (b) bendinde belirtilen eşyanın ihracının uygun bulunduğuna ilişkin belge veya bilginin düzenlenmesi veya ilgili kurum veya kuruluş tarafından gerçekleştirilen denetimin olumlu sonuçlandığının bildirilmesi hâlinde 241 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca idari para cezası verilir.” Hükümlerine yer verilmiştir.

Kanunun 235 inci maddesine 7190 sayılı Kanun( 07.11.2019 t.,30941 s.R.G.) ile eklenen 6. Fıkrada ise; “Birinci ve ikinci fıkralarda belirtilen aykırılıkların gümrük idaresi tarafından tespit edilmesinden önce beyan sahibi tarafından bildirilmesi durumunda bu fıkralara göre hesaplanan cezalar yüzde on oranında uygulanır.” Hükmü yer almıştır.Formun Altı

Görüleceği üzere; Gümrük Kanununda 234 ila 241 inci maddelerde idari para cezası verilmesini gerektiren kabahat fiilleri tanımlanmış olmasına rağmen, bunlardan sadece 234 ile 235 inci maddelerde belirtilen kabahat fiilleri için “etkin pişmanlık” hükmüne yer verilmiştir.

• ETKİN PİŞMANLIK HÜKÜMLERİNİN GÜMRÜK İDARELERİNCE UYGULANMASI

Gümrük idarelerinin kanunun 234 ve 235 inci maddelerinde belirtilen cezaları etkin pişmanlığı dikkate almak suretiyle uygularken dikkat edilmesi gerekenler;

1. Bu konuda Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünce tüm Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerine gönderilen 23.09.2014 / 2888552 sayı ve günlü yazıda özetle; “Genel Müdürlüklerine intikal eden çeşitli olaylardan, bir firmanın bir gümrük idaresinde gerçekleştirdiği işleme ilişkin aykırılığın söz konusu gümrük idaresince tespit edilmesi sonrasında, başka bir gümrük idaresinde gerçekleştirdiği aynı tür aykırılık içeren işlemi için bu gümrük idaresine sanki anılan aykırılığı kendisi tespit etmiş gibi bahse konu Kanunun 234 üncü maddesinin üçüncü fıkrası hükmünün tatbik edilmesi için başvurduğu, başvurulan gümrük idaresince de aykırılığı tespit eden gümrük idaresince yapılan tespitten haberdar olunmadığı için firmanın bu talebinin uygun karşılanarak 234/3 tatbiki gerçekleştirildiği anlaşıldığı” belirtilmek suretiyle; Bölge Müdürlükleri veya bağlantılarına yapılan başvurularda, mutlak surette diğer bağlantı idarelerinde ve/veya diğer Bölge Müdürlükleri ve bağlantılarında aynı konudaki aykırılığa ilişkin, son 6 ay içerisinde, başvuru yapan firma için bir tespit yapılıp yapılmadığının ivedilikle araştırılması, Böyle bir tespit yapılmış olduğunun anlaşılması halinde bu firmaya Gümrük Kanunu’nun 234 üncü maddesinin üçüncü fıkrası hükmünün tatbik edilmemesi şeklinde talimat verilmiştir.
2. Aynı şekilde Gümrükler Genel Müdürlüğünün yine tüm Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerine dağıtımlı 24.02.2012 / 05454 sayı ve günlü yazısında; Yükümlülerin idari para cezası gerektiren fiilleri kendiliklerinden mi yoksa kendi dışlarında yapılan bir denetim nedeniyle mi yaptıklarının tespiti için verilecek başvuru dilekçelerinde; “1- Beyan edilen gelir eksikliğinin yapılan bir denetime ilişkin olmadığı, 2- Beyanın aksine işlem yapıldığının tespiti halinde yararlanılan indirim tutarlarını mevzuat çerçevesinde ödeyecekleri “ hususunda beyanlarının alınarak dilekçelerin işleme konulması talimatı verilmiştir.
3. Bilindiği üzere, yükümlüler gümrük idaresine vermiş oldukları beyannamelerde belli koşullarla düzeltme yapabilmektedir. İşte burada etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması önem kazanmaktadır. Gümrük Yönetmeliğinin “beyannamede düzeltme” başlıklı 121. Maddesine göre;

(1) Kanunun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasında geçen ‘başka bir eşya’ ifadesinden, tarife alt pozisyonu değişen, değişmemesi durumunda ise her türlü vergi ile ek mali yükümlülüğün ad valorem usulde oran veya spesifik usulde miktarına ve/veya ticaret politikası önlemine ilişkin faydalanılacak hak ve menfaatlerde farklılık gösteren eşya anlaşılır.

(2) Eşyanın teslimine kadar;

1. a) Eşyanın muayenesi için bilgisayar sistemi tarafından beyanın kontrolü türünün kırmızı hat olarak belirlenmesinden,
2. b) Beyan edilen eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden,

önce beyannamede düzeltme yapılmasına izin verilir. 

(3) Beyanın kontrolü türü kırmızı hat olarak belirlenen eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden önce düzeltme talebinde bulunulması halinde talep Kanunun 234 üncü maddesinin üçüncü fıkrasından yararlanma talebi olarak değerlendirilerek sistemde gerekli düzeltmeler yapılır. Beyan edilen eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden sonra düzeltme talebinde bulunulması halinde ise düzeltme talepleri kabul edilmeyerek 192 ve 193 üncü maddeler uygulanır.

Gümrük Kanununun yukarda metnine yer verilen 234/3’üncü maddesi ve Gümrük Yönetmeliğinin 121’inci maddesine göre; beyanın kontrol türü kırmızı hat olarak belirlendikten ancak, eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğu gümrük idaresince tespit edilmesinden önce yapılacak işlem; bu durumu Gümrük Kanununun 234/3’üncü fıkradan yararlanma olarak değerlendirip(etkin pişmanlık), beyannamede düzeltme yapmak ve farklı çıkan eşyaya ilişkin vergiler yanında madde de belirtilen para cezasını %10 nispetinde uygulamak ve ithalatı bu şekilde sonuçlandırmak olacaktır. Beyan edilen eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunun gümrük idaresince tespit edilmesinden sonra düzeltme talebinde bulunulması halinde ise, bu talep kabul edilmeyecek ve  234’üncü maddeye göre cezada indirim yapılamayacaktır. Aynı zamanda gümrük idaresi konuyu 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa göre de değerlendirecektir.

Gümrük Yönetmeliğinin 121 inci maddesinde her ne kadar 234/3’üncü maddesindeki “etkin pişmanlık” hükmünden bahsedilmiş ise de, biz aynı uygulamanın 235/6’ıncı fıkrasında belirtilen etkin pişmanlık içinde yapılması gerektiğini düşünüyoruz. Bir başka deyişle; beyanname kırmızı hatta sevk edilmiş olmasına rağmen, henüz gümrük idaresince tespit edilmeden önce yükümlü 235 inci maddeye göre idari para cezası gerektirir durumu gümrük idaresine kendiliğinden bildirdiğinde idari para cezası %10 oranında uygulanacaktır.

• SONUÇ

Gümrük Kanununda yapılan değişikliklerle; 234 ve 235 inci maddelerde belirtilen kabahat fiilleri için getirilen etkin pişmanlık düzenlemesini doğru ve yerinde bulmakla beraber,  benzer şekilde ağır idari para cezası gerektiren 236, 237, 238, 239 uncu maddelerdeki kabahat fiilleri için etkin pişmanlık düzenlemesine yer verilmemesini ise, eksiklik olarak görüyoruz. Daha sonra yapılacak kanun değişikliklerinde bu yönde düzenleme yapılmasında yarar gördüğümüzü belirtmek istiyoruz.